Ešerihija koli (Escherichia coli), uobičajena je i raznovrsna grupa bakterija koje se nalaze u hrani, životnoj sredini i u crevima ljudi i određenih toplokrvnih životinja. Iako Ešerihija koli ima lošu reputaciju, istina je da je većina sojeva Ešerihije koli zapravo bezopasna. A neki sojevi su i neophodni za dobro zdravlje.
Ešerihija koli proizvodi vitamin K i vitamin B12 i održava zaštitni prostor u crevima za druge korisne bakterije.
Ipak, postoji razlog zašto javnost ima negativnu percepciju o bakterijama.
Neki sojevi Ešerihije koli su patogeni, što znači da mogu izazvati infekciju koja dovodi do:
- dijareje
- infekcija urinarnog trakta
- respiratornih bolesti
- upale pluća i još mnogo toga
Još dve uobičajene vrste Ešerihije koli koje izazivaju dijareju su Ešerihija koli koja proizvodi Shiga toksin (STEC) i enterotoksigena Ešerihija koli (ETEC). Specifičan soj Ešerihije koli O157 izaziva izbijanje STEC infekcija. ETEC je uzrok dijareje širom sveta i vodeći je uzrok putničke dijareje.
Pregled sadržaja:
- Znaci i simptomi infekcije Ešerihije koli
- Uzroci i faktori rizika
- Kako se dijagnostikuje infekcija Ešerihijom koli?
- Trajanje infekcije Ešerihijom
- Ešerihija koli i mogućnosti lečenja i lekova
- Prevencija infekcije Ešerihijom koli
- Ešerihija koli i potencijalne komplikacije
- Ešerihija koli kod dece
- Ešerihija koli – šta kažu istraživanja i statistika?
- Ešerihija koli i srodne bolesti
Znaci i simptomi infekcije Ešerihije koli
STEC proizvodi toksin koji oštećuje sluznicu tankog creva, što često dovodi do simptoma kao što su:
- Vodena dijareja, koja može biti teška i krvava
- Mučnina
- Dehidracija zbog dijareje
- Jaki grčevi u stomaku
- Umor
Potencijalno osećate potrebu za defekacijom, ali niste u mogućnosti da to obavite.
Manje uobičajeni simptomi uključuju povraćanje i temperaturu manju od 38,5 stepeni C.
Dok se simptomi infekcije Ešerihije koli mogu pojaviti samo jedan dan nakon što se zarazite, najčešće je potrebno tri do četiri dana da se razviju simptomi. Ponekad može proći i do 10 dana nakon što ste pojeli ili popili nešto što sadrži bakterije pre nego što razvijete simptome.
Uzroci i faktori rizika
Dok je Ešerihija koli O157 najviše proučavana i često i jedan od najozbiljnijih-patogena Ešerihija koli, drugi patogeni takođe mogu da vas razbole. U stvari, postoji šest patogenih sojeva Ešerihije koli koji su povezani sa gastrointestinalnim simptomima poput dijareje i povraćanja.
Ešerihija koli, i štetni i patogeni oblici, kolonizuju se u crevima određenih životinja, uključujući goveda, koze, ovce, jelene i losove. Kada se životinja usmrti, Ešerihija koli tada može kontaminirati meso. Pre klanja, Ešerihija koli može proći kroz životinjski sistem i proširiti se kroz životinjski izmet. Ovo su podaci američkog Ministarstva poljoprivrede (USDA).
Bakterije Ešerihije koli ne samo da preživljavaju u frižideru i zamrzivaču, već se mogu razmnožavati i na niskim temperaturama od 6 C. Ali bakterije se mogu ubiti ako se meso pravilno i temeljno skuva. Za mleveno goveđe meso to znači temperaturu od 70 –tak stepeni Celzijusa, merenu termometrom za hranu.
Do trovanja hranom zbog Ešerihije koli može doći kada osoba konzumira:
- Zaraženo ili nedovoljno termički obrađeno goveđe meso
- Proizvode ili žitarice zagađene vodom punom Ešerihije koli
- Nepasterizovane mlečne proizvode i sokove (pošto pasterizacija ubija bakterije)
- Unakrsno kontaminiranu hranu
Ljudi vam takođe mogu preneti Ešerihiju koli ako imaju bakterije na rukama i dodirnu vašu hranu. A vi se sami možete zaraziti, ako ne operete ruke kontaminirane Ešerihijom pre jela.
Kako se dijagnostikuje infekcija Ešerihijom koli?
Prvo će vas lekar pitati o vašim simptomima. Zatim, da bi potvrdio da imate infekciju izazvanu Ešerihijom koli, vaš lekar može uzeti uzorak vaše stolice i poslati ga u laboratoriju na testiranje. Laboratorija će da odredi specifične sojeve Ešerihije, uključujući Ešerihiju koli 0157.
Trajanje infekcije Ešerihijom
Ako dobijete STEC infekciju, možete početi da se osećate bolesno od 1 do 10 dana nakon što ste pojeli ili popili nešto što sadrži bakterije. Većina zdravih odraslih osoba može se potpuno oporaviti od STEC infekcije nakon otprilike nedelju dana bez ikakve medicinske intervencije.
Dijareja se često reši u roku od jednog do osam dana kod 85 odsto inficiranih. To znači da ako imate dijareju duže od tri dana, plus temperaturu od 38.5 C ili više, ili ako imate bilo kakvu drugu zabrinutost u vezi sa simptomima ili specifičnim rizicima za vas, s obzirom na vašu prethodnu istoriju bolesti, trebalo bi da se obratite lekaru.
Ešerihija koli i mogućnosti lečenja i lekova
Antibiotici mogu biti efikasan tretman za infekcije Ešerihije koli koje se nalaze izvan digestivnog sistema, poput infekcija urinarnog trakta. Ali ne postoji specifičan tretman lekovima koji se preporučuje za STEC infekciju.
Antibiotici se ne smeju koristiti za lečenje Ešerihije koli kod STEC infekcije. Postoje ograničeni dokazi da je lečenje antibioticima od pomoći, ali uzimanje antibiotika može zapravo povećati rizik od razvoja komplikacije koja se naziva hemolitički uremički sindrom (HUS), povećanjem proizvodnje E .coli Shiga toksin, prema članku objavljenom 2020. u „Frontiers in Cellular and Infection Microbiology“.
Ako imate infekcijom STEC -om savetuju se da izbegavate lekove protiv dijareje, kao što je Imodium (loperamid). Loperamid usporava probavni sistem, sprečavajući vaše telo da se oslobodi toksina. (Ovi lekovi bez recepta takođe mogu povećati vaše šanse za razvoj HUS-a.)
Umesto toga, preporučuju se podržavajuće terapije, poput hidratacije i odmora. Evo nekoliko stvari koje možete učiniti kod kuće kako biste pomogli oporavak:
- Pijte puno bistre tečnosti, uključujući vodu i čorbe. Mali gutljaji pomažu vam da izbegnete povraćanje.
- Izbegavajte sokove od jabuke i kruške, kofein i alkohol.
- Izbegavajte začinjenu hranu, mlečne proizvode, masnu hranu i hranu bogatu vlaknima. Sve to može pogoršati simptome.
Ako su vaši simptomi izraženiji, možda će vam trebati hitna i bolnička pomoć da biste dobili dodatnu tečnost kroz infuziju.
Prevencija infekcije Ešerihijom koli
Iako ne postoje vakcina ili lekovi koji vas mogu sprečiti da se razbolite od Ešerihije koli, postoje koraci koje možete preduzeti da biste smanjili rizik:
- Perite ruke
Uvek dobro očistite ruke nakon odlaska u kupatilo, promene pelena i dodirivanja životinja (kod kuće i na mestima poput zoološkog vrta). Takođe je važno da se dobro operu pre pripreme obroka.
- Sprečite unakrsnu kontaminaciju
Uvek operite ruke, daske za sečenje, pribor i kuhinjske stolove vrućom vodom sa sapunom nakon što dođu u kontakt sa sirovim mesom. I uvek držite sirovo meso i sveže proizvode odvojeno.
- Dobro prokuvajte meso
Koristite termometar za meso kako biste bili sigurni da je meso pečeno na najmanje 70 stepeni C. Ne oslanjajte se na boju mesa, jer to nije uvek pouzdan pokazatelj.
- Pijte pasterizovano mleko
Izbegavajte sve nepasterizovane mlečne proizvode i nepasterizovane sokove.
- Budite sigurni dok se kupate
Bez obzira da li se nalazite u jezeru ili bazenu (čak i „dečjim“ bazenima), izbegavajte gutanje vode.
Ešerihija koli i potencijalne komplikacije
Prema prethodnim istraživanjima, mala deca, stariji ljudi i ljudi sa oslabljenim imunološkim sistemom imaju veće šanse da dožive teške simptome STEC -a ili da razviju HUS.
Komplikacije zbog hemolitičkog uremijskog sindroma (HUS)
Sa HUS -om, toksini Ešerihije koli uništavaju crvena krvna zrnca u procesu koji se naziva hemoliza. Oštećena crvena krvna zrnca stvaraju ugruške i mogu začepiti bubrežni sistem za filtriranje. To može dovesti do prestanka rada bubrega i ovo stanje je opasno po život. HUS pogađa otprilike 5 do 10 posto onih sa STEC -om. Uopšteno, HUS se razvija oko sedam dana nakon što se prvi put pojave simptomi infekcije Ešerihije koli i kada proliv počne da jenjava.
Dodatni simptomi uključuju:
- Smanjenje učestalosti mokrenja
- Ekstremni umor
- Gubitak boje u obrazima
- Male, neobjašnjive modrice
- Oticanje lica, ruku, stopala ili tela
- Gubitak boje unutar donjih kapaka
Ljudi koji uzimaju antibiotike za lečenje infekcije Ešerihije koli imaju povećan rizik od HUS -a, kao i deca mlađa od 5 godina i odrasli stariji od 60 godina.
Pojedinci sa ozbiljnom infekcijom Ešerihije koli (što znači proliv koji traje duže od tri dana, zajedno sa visokom temperaturom, krvavom stolicom ili intenzivnim povraćanjem) ili infekcijom koja se razvila u HUS treba da budu hospitalizovani i da im se pruži pomoćna nega, poput infuzije , transfuzije krvi ili bubrežne dijalize.
Većina ljudi kod kojih se razvije HUS oporavi se u roku od nekoliko nedelja, ali neki pretrpe trajno oštećenje bubrega. U malom broju slučajeva moguć je i smrtni ishod.
Ešerihija koli kod dece
Dok se ljudi svih uzrasta mogu zaraziti Ešerihijom koli, deca mlađa od 5 godina imaju veću verovatnoću od odraslih da razviju teške simptome, uključujući HUS. Kao i kod odraslih, infekcija Ešerihijom koli kod dece obično se javlja trovanjem i infekcijom urinarnog trakta. Mada postoje i drugi problemi sa Ešerihijom koja mogu da budu posebno opasni kod dece.
To su:
- Meningitis kod novorođenčadi
Infekcija Ešerihijom koli jedan je od najčešćih uzroka neonatalnog bakterijskog meningitisa. To je infekcija membrana koje okružuju mozak i kičmenu moždinu novorođenčeta. Majke prenose Ešerihiju koli na svoju bebu tokom porođaja.
- Izloženost u zoološkim vrtovima i na farmama
Životinje na farmama i u zoološkim vrtovima lako zagađuju svoju okolinu. Ljudi, a naročito deca zatim dodiruju životinje ili područje u kojem životinje žive, kontaminirajući ruke. Ako deca nakon toga dodirnu usta, velika je verovatnoća da će uneti Ešerihiju koli.
- Lako prenošenje
Mala deca u pelenama ili ona koja još nisu navikla da dobro peru ruke nakon toaleta imaju veću verovatnoću širenja Ešerihije koli. Osim toga, odrasli moraju uvek temeljno oprati ruke nakon promene pelena i pre pripreme flašica i hrane za decu. Ovo se odnosi i na igračke i cucle.
Ešerihija koli – šta kažu istraživanja i statistika?
Ešerihija koli je jedan od najčešćih uzročnika trovanja hranom u Sjedinjenim Državama, napominje „FoodSafety.gov.“ Norovirus je vodeći uzrok bolesti prenosivih hranom, odgovoran je za 58 posto svih trovanja hranom u Sjedinjenim Državama, napominje CDC.
Specifična vrsta Ešerihije koli koja se naziva STEC stoji iza procenjenih 265.000 infekcija svake godine samo u Sjedinjenim Državama. Otprilike 36 procenata ovih slučajeva je posledica specifičnog soja Ešerihije koli zvanog O157: H7 (ili O157). Infekcija izazvana Ešerihijom koli O157: H7, zajedno sa grčevima u stomaku i vodenom dijarejom, ponekad se naziva hemoragijski kolitis.
Kada se dvoje ili više ljudi razboli zbog kontakta sa istom kontaminiranom hranom, poput sirovog ili nedovoljno termički obrađenog goveđeg mesa, ovo se zvanično naziva epidemijom bolesti koja se prenosi hranom, navodi CDC. Od 2009. godine u Sjedinjenim Državama su se dogodile najmanje dve epidemije Ešerihije koli. Ali samo oko 20 procenata svih slučajeva Ešerihije koli je zapravo deo priznate epidemije.
Dok osnovni uzrok izbijanja epidemije može da varira, prema „Michigan Medicine“, neki od glavnih krivaca su:
- Oticanje vode koje sadrži zaraženo stočno đubrivo, i to može kontaminirati useve
- Meso koje se zarazi izmetom tokom procesa klanja
- Kontaminirana poljoprivredna oprema
- Usevi koji su zagađeni jer poljoprivrednici nisu oprali ruke
Ešerihija koli i srodne bolesti
Dok je Ešerihija koli najčešće povezana sa gastrointestinalnim infekcijama i trovanjem hranom, bakterija utiče i na druga područja tela.
Mnoge infekcije Ešerihije koli koje pogađaju područja izvan probavnog sistema javljaju se kod pojedinaca koji su na neki način oslabljeni, poput onih koji borave u zdravstvenoj ustanovi.
Bakterija Ešerihije koli može izazvati infekcije:
- prostate
- žučne kese
- krvotoka
Infekcije se takođe mogu razviti iz rana, dekubitusa i nakon upale slepog creva ili divertikulitisa. Infekcije Ešerihije koli takođe mogu dovesti do upale pluća i kod novorođenčadi, meningitisa.
Ešerihija koli je najčešći uzročnik infekcije urinarnog trakta (poznate i kao infekcije bešike) kod žena. Ako bakterija Ešerihije koli uđe u urinarni trakt, može izazvati infekciju urinarnog trakta (UTI).
Ešerihija koli je uzročnik više od 85 procenata svih infekcija urinarnog trakta. Ešerihija koli bezopasno boravi u crevima, ali kada je bakterija prisutna u izmetu koji putuje do otvora urinarnog trakta i u bešiku, često tokom odnosa, može izazvati infekciju urinarnog trakta (UTI).
Urinarne infekcije izazvane Ešerihijom koli lako se leče. Većina urinarnih infekcija ne uzrokuje trajna oštećenja ako se brzo leče. Uvek je najvažnije da se pravovremeno obratite vašem lekaru. Rano dijagnostikovanje i pravilna terapija mogu da vam pomognu da se veoma brzo rešite ove bolesti.
