Giht je upalni oblik artritisa koji nastaje kao posledica taloženja kristala mokraćne kiseline u zglobovima, kod osoba sa povišenom koncentracijom mokraćne kiseline u krvi. Izaziva bolne, otečene i ukočene zglobove. Za neke ljude giht izgleda kao iznenadni otok u podnožju palca.
Pregled sadržaja:
- Intenzivan bol u nožnim palcima od gihta: klasičan simptom napada
- Giht – znakovi i simptomi
- Ko najčešće ima giht? Faktori rizika od gihta
- Kada da se testirate na giht?
- Kako se dijagnostikuje giht?
- Prognoza za lečenje gihta
- Trajanje gihta
- Lečenje gihta i napada gihta
- Prevencija gihta
- Giht i moguće komplikacije
- Istraživanje i statistika: Koliko je giht rasprostranjen?
- Srodne bolesti i uzroci gihta
- Šta je pseudogiht? I kako pseudogiht utičei na giht?
- Mitovi i zablude o gihtu
Intenzivan bol u nožnim palcima od gihta: klasičan simptom napada
Dok je palac na nozi najčešće mesto za nastanak napada gihta, giht može uticati i na okolne zglobove u stopalu, skočnom zglobu i kolenu.
Akutni napad gihta prolazi relativno brzo i obično traje 3 do 10 dana. Neki ljudi nemaju nove napade mesecima ili čak godinama nakon prvog napada. Kod drugih ljudi napadi mogu postati učestaliji s vremenom.
Giht je težak za dijagnostikovanje. Kada se dijagnostikuje, može se lečiti lekovima i promenama načina života.
Giht – znakovi i simptomi
Bol je najdramatičniji, najčešći i najuočljiviji simptom gihta. Za mnoge ljude prvi napad gihta (ili pojava napada) javlja se na palcu.
- Ostali simptomi akutnog gihta ili napada gihta
- Iznenadni veliki ili pulsirajući bol u jednom ili nekoliko zglobova (često u palcu, kolenu ili skočnom zglobu) koji može trajati nekoliko dana je simptom za akutni giht.
- Ponekad akutni gihtni artritis ima iznenadni početak u toku noći. Bol u zglobovima velikih prstiju može biti toliko jak da čak i težina posteljine izaziva nelagodu.
- Zglobovi koji izgledaju otečeni i upaljeni, sa crvenkasto-ljubičastom kožom koja se može zagrejati.
- Znaci i simptomi hroničnog gihta
- U poređenju sa dramatičnom prirodom akutnog bola od gihta, hronični giht više predstavlja osetljivost ili upornu bol.
- Bol koji ima tendenciju da bude stalniji osećaj tupe boli ili bolova u zglobovima.
- Tvrde bele naslage ili grudvice ispod kože, nazvane tofi, nalaze se na laktovima, ušima ili prstima.
Ko najčešće ima giht? Faktori rizika od gihta
Giht se javlja kada se previše mokraćne kiseline nakuplja u telu. To je normalni otpadni proizvod u krvi koji nastaje razgradnjom određene hrane. Mokraćna kiselina obično prolazi kroz bubrege i eliminiše se iz tela urinom. Ali može se nakupiti u krvi i formirati bolne, šiljaste kristale u zglobovima. To se može dogoditi ako telo proizvodi previše mokraćne kiseline ili ako bubrezi teško filtriraju.
Previše mokraćne kiseline u krvi je stanje koje se naziva hiperurikemija. Određena hrana, lekovi i faktori načina života mogu izazvati visok nivo mokraćne kiseline u krvi, izazivajući napad gihta.
Rizik od gihta raste kada je u vašoj ishrani puno prirodnih jedinjenja koja se nazivaju purini. Kada se purini razgrade u telu, oni izazivaju stvaranje mokraćne kiseline. Purini se nalaze u određenoj hrani sa visokim sadržajem proteina i nekim pićima. Nekada se smatralo da je giht uzrokovan samo načinom života i ishranom, ali nova istraživanja su otkrila da to nije tačno. Umesto toga, smatra se da giht ima veze sa genetikom. Ishrana, svakako igra važnu ulogu u bolesti.
Drugi faktori rizika za giht su:
- Prekomerna težina
- Redovno konzumiranje velikih količina alkohola
- Porodična istorija gihta
- Visok krvni pritisak
- Hipotiroidizam
- Hronična bolest bubrega
- Opstruktivna apnea u snu
- Dijabetes tipa 2
- Zdravstvena stanja koji izazivaju brzi promet ćelija (uključujući neke vrste raka, psorijazu i hemolitičku anemiju)
Kada da se testirate na giht?
Ako ste osećali bol od gihta i druge simptome, posetite lekara opšte prakse. Oni često mogu da dijagnostikuju i leče giht ili da vas upute reumatologu ili specijalisti za giht radi testiranja ili lečenja.
Kako se dijagnostikuje giht?
Giht se može zvanično dijagnostikovati samo tokom upale, kada je zahvaćeno područje bolno, vruće i otečeno. Lekar će obaviti fizički pregled i rendgenske snimke i sprovesti laboratorijske testove kako bi potražio kristale mokraćne kiseline u zglobu.
Prognoza za lečenje gihta
Prvi napadi gihta obično zahvataju samo jedan zglob i nestaju nakon nekoliko dana. Naknadna rasplasavanja mogu uticati na više zglobova istovremeno ili na jedan za drugim. Ako se ne leče, ovi kasniji napadi mogu trajati do tri nedelje. Napadi se zatim učestalo pojavljuju, pa se ponavljaju nekoliko puta godišnje.
Kako bolest napreduje, giht postaje sve agresivniji kod pacijenata koji razviju simptome pre 30. godine i čiji je početni nivo mokraćne kiseline u serumu veći od 9.0 miligrama po decilitru. Ako se bolest rano dijagnostikuje i leči, ljudi sa gihtom mogu da žive relativno normalnim životom.
Neki pacijenti ne reaguju na lečenje jer:
- ne slede protokole
- uzimaju alkohol
- lekari ih ne leče adekvatno
Trajanje gihta
Napad akutnog gihta će dostići svoj najagresivniji oblik 12 do 24 sata nakon pojave simptoma. Bez lečenja, potpuni oporavak može potrajati jednu do dve nedelje. Uz pravilan tretman, posebne
promene u ishrani i smanjenje faktora rizika kao što su: gojaznost, visok holesterol i dijabetes, manje je verovatno da će pacijenti doživeti bolne napade, koji se inače mogu javiti nekoliko puta godišnje.
Lečenje gihta i napada gihta
Čim dijagnostikuje giht, lekar će nastojati da smanji bol što je pre moguće. U maju 2020. godine, „Američki koledž za reumatologiju“ ažurirao je svoje smernice za lečenje gihta prvi put posle osam godina.
Opcije lekova
Brojni različiti lekovi se mogu koristiti za lečenje gihta.
- Nesteroidni antiinflamatorni lekovi (NSAIL)
Ovi lekovi blokiraju prostaglandine, koji podstiču bol i upalu. Uobičajeni lekovi bez recepta uključuju:
- ibuprofen
- aspirin
- naproksen
Uobičajeni lekovi na recept su:
- celekoksib
- ketoprofen
- naproksen natrijum
Obavezno morate da se posavetujete sa svojim lekarom pre nego što uzmete ove lekove.
- Kolhicin
Ako ne možete tolerisati nesterodine antiinflamotorne lekove, lekar vam može propisati kolhicin, ali ga morate uzimati svakodnevno. Mogu se javiti neželjeni efekti poput:
- dijareje
- mučnine
- povraćanja
- grčeva u trbuhu
- Kortikosteroidi
Uzimaju se oralno ili se injektiraju direktno u zahvaćeni zglob, a najčešći kortikosteroidi koji se koriste za giht su:
- prednizon
- prednizolon
- metilprednizolon
Lekovi za smanjenje mokraćne kiseline, kao što su losartan ili alopurinol. Ovi lekovi se moraju uzimati svakodnevno i koristiti dugoročno. Nove smernice za giht preporučuju uzimanje ovih lekova uz nesteroidne antiinflamatorne lekove od tri do šest meseci.
Giht i alternativne terapije
Mnogi pristupi alternativne medicine u fokus stavljaju:
- ishranu
- gubitak težine
- vežbanje
Rizik od gihta raste kada je u vašoj ishrani puno prirodnih jedinjenja koja se nazivaju purini. Kada se purini razgrade u telu, oni izazivaju stvaranje mokraćne kiseline. U većini slučajeva, ljudima koji imaju giht i dalje će biti potrebni lekovi čak i ako se pridržavaju ishrane namenjene za giht. Uprkos tome, prilagođavanje ishrane može biti moćan način za pomoć u kontroli gihta i simptomima gihta. Neka istraživanja sugerišu da samo promene u hrani mogu smanjiti nivo mokraćne kiseline do 15 odsto.
Glavni principi dijete za giht su u osnovi isti kao i kod bilo koje zdrave ishrane:
- smanjite unos kalorija ako imate višak kilograma
- odlučite se za nerafinisane ugljene hidrate kao što su voće, povrće i integralne žitarice
- ograničite unos šećera, mesa organa (poput bubrega ili jetre) i zasićenih masti.
Izbegavajte hranu koja može izazvati giht
Purini se nalaze u određenoj hrani sa visokim sadržajem proteina, kao što su određene vrste plodova mora (uključujući skušu, haringu, inćune i sardine) i crveno meso i meso organa (posebno goveđi bubrezi, jetra, meso divljači i slatkiši).
Izbegavajte pića koja mogu izazvati giht.
To su pre svega:
- Alkoholna pića (pivo, viski, džin, votka i rum)
- Šećerna pića (gazirana pića, sokovi, energetska pića)
- Kafa i druga pića sa kofeinom
Dok neke studije pokazuju da kofein zapravo može zaštititi od bolova od gihta, drugi smatraju da nagli skok unosa kofeina može izazvati napad.
Gubitak težine pomaže u sprečavanju gihta
Ako imate višak kilograma, verovatno ćete imati viši nivo mokraćne kiseline od normalnog. To je primarni faktor rizika za razvoj gihta. Zato je gubitak težine važan za giht.
Gubitak težine može pomoći u snižavanju nivoa mokraćne kiseline i smanjiti rizik od budućih napada gihta. U stvari, gubitak težine od oko osam kilograma ili više dovodi do dugoročnog smanjenja nivoa mokraćne kiseline i napada gihta kod ljudi sa prekomernom telesnom težinom.
Iako neki ljudi sa gihtom imaju koristi od smanjenja hrane bogate purinom, hemikalijom koja doprinosi stvaranju mokraćne kiseline, nije jasno koliko unos purina pravi razliku. Ne morate izbegavati svu hranu sa visokim sadržajem purina. Umerene promene u načinu ishrane mogu vam pomoći da se osećate bolje i smanjiti rizik od gihta, a istraživanja pokazuju da povrće bogato purinima ne izaziva giht. Hrana sa visokim procentom purina, poput sočiva i pasulja, može biti pametan izvor nemasnih proteina.
Radite odgovarajuće vežbe
Mnogi ljudi sa gihtom izbegavaju vežbanje jer se plaše da će to pogoršati stanje. Postoje posebni programi koji pomažu ljudima sa svim vrstama artritisa da prilagode svoje potrebe vežbanja.
Prevencija gihta
Osim ishrane, vežbanja i gubitka težine, izbegavajte ove lekove koji mogu izazvati giht.
To su:
- Diuretici (koriste se za lečenje visokog krvnog pritiska ili srčanih oboljenja)
- Lekovi koji sadrže salicilate (kao što je aspirin)
- Niacin (vitamin B3 i nikotinska kiselina)
- Ciklosporin (lek za suzbijanje imuniteta)
- Levodopa (koristi se za lečenje Parkinsonove bolesti)
Giht i moguće komplikacije
Pored oštećenja zglobova, deformiteta zglobova, gubitka kostiju i gubitka pokretljivosti, hronični giht može dovesti do ili se razviti u sledeća stanja:
- Ponavljajući giht (hronični gihtni artritis)
Ljudi sa ponavljajućim gihtom doživljavaju pojavu napada nekoliko puta godišnje. Ako se ovi napadi ne leče, mogu izazvati trajno oštećenje zglobova.
- Tofi
To su kredaste grudvice ili naslage koje se formiraju ispod kože. Često se nalaze na laktovima, ušima ili prstima. Tofi mogu nateći tokom napada gihta.
- Kamen u bubregu
Ljudi sa gihtom imaju veću verovatnoću da će razviti kamen u bubregu zbog prevelike količine mokraćne kiseline u bubrezima. Lekovi koji povećavaju količinu mokraćne kiseline koja se izlučuje iz bubrega takođe mogu dovesti do kamena u bubregu.
- Hronična bolest bubrega
Visok nivo mokraćne kiseline u krvi može povećati rizik od hronične bolesti bubrega.
Istraživanje i statistika: Koliko je giht rasprostranjen?
Istraživanje objavljeno u časopisu „Arthritis & Rheumatology“ otkrilo je da se stopa gihta u Sjedinjenim Državama i Evropi stalno povećava u poslednjih 50 godina. Najverovatnije zbog povećanja gojaznosti i visokog krvnog pritiska.
Giht je najčešći tip upalnog artritisa kod muškaraca. Češći je kod muškaraca nego kod žena. Oko 6 odsto muškaraca u Sjedinjenim Državama ima giht, dok ga samo oko 2 procenta žena ima. Žene retko razvijaju giht pre menopauze.
Giht je retkost kod dece i mladih odraslih ljudi.
Srodne bolesti i uzroci gihta
Druge bolesti koji se ponekad brkaju sa gihtom su:
- Reaktivni artritis (bol u zglobovima izazvan bakterijskom infekcijom negde drugde u telu)
- Infektivni artritis (bol u zglobovima uzrokovan bakterijskom infekcijom u zglobu)
- Psorijatični artritis (vrsta artritisa koja se javlja kod 4 do 6 procenata ljudi sa psorijazom kože)
- Reumatoidni artritis, koji se javlja kada telo oslobađa previše upalnih hemikalija (citokini). Giht je uzrokovan zbog mnogo mokraćne kiseline.
- Osteoartritis, poznat kao artritis istrošenosti.
Šta je pseudogiht? I kako pseudogiht utičei na giht?
Pseudogiht ima slične simptome kao giht i često se meša sa gihtom. Pseudogiht je takođe vrsta artritisa. Kao i giht, nastaje kada se u zglobovima formiraju bolni kristali. Za razliku od gihta (koji je uzrokovan nakupljanjem mokraćne kiseline), pseudogiht se javlja kada ima previše kalcijuma u telu. Pseudogiht najčešće pogađa kolena.
Mitovi i zablude o gihtu
Giht se nekada nazivao „bolešću kraljeva“, zbog njegove sklonosti da utiče na bogate muškarce sa viškom kilograma tokom istorije.
Među poznatim obolelima od gihta bili su:
- Aleksandar Veliki
- Karlo Veliki
- Henr VIII od Engleske
- Bendžamin Frenklin
Iako se giht više ne smatra bolešću bogatih, češći je kod muškaraca i ljudi sa zdravstvenim problemima povezanim sa težinom, uključujući visok krvni pritisak i dijabetes tipa 2.
