Rak pluća – Karcinom bronha i jedan od najučestalijih malignih tumora

Rak pluća je oblik raka (nekontrolisani rast abnormalnih ćelija), koji obično počinje u ćelijama koje oblažu bronhije. Bronhije su delovi respiratornog sistema koji sprovode vazduh iz dušnika u pluća, odnosno bronhiole i dalje alveole.

Ovo je zloćudni tumor. Rak pluća je vodeći razlog zbog kojeg muškarci i žene umiru od karcinoma u Evropi i Sjedinjenim Državama. Procenjuje se da ova bolest čini oko 25 odsto smrtnih slučajeva povezanih sa rakom.

Vrste raka pluća

Postoje dve glavne vrste raka pluća:

• Nemikrocelularni karcinom pluća (nesitnoćelijski karcinom pluća) – NSCLC
• Mikrocelularni karcinom pluća  (sitnoćelijski rak pluća) –  SCLC

Nesitnoćelijski karcinom pluća (NSCLC)

Od 80 do 85 procenata ljudi sa karcinomom pluća ima nemikrocelularni karcinom pluća (NSCLC).

Postoje tri glavna oblika NSCLC:

• Adenokarcinomi. Najčešći oblik NSCLC, koji se često nalaze u spoljašnjem delu pluća.
• Karcinom skvamoznih ćelija. Obično se nalazi u centru pluća pored bronhija.
• Karcinomi velikih ćelija. Mogu se nalaziti bilo gde u plućima.

Sitnoćelijski karcinom pluća (SCLC)

Mikrocelularni karcinom pluća  (SCLC) čini oko 10 do 15 procenata svih karcinoma pluća u Evropi i Sjedinjenim Državama.

Mikrocelularni karcinom pluća  ima tendenciju da bude agresivniji od nemikrocelularnog karcinoma pluća, prema „LungCancer.org.“

Faze kod raka pluća

Nakon što lekari dijagnostikuju rak pluća i identifikuju njegov tip, sledeći korak je određivanje stadijuma. To je utvrđivanje veličine i obima tumora i provera da li se rak proširio i, ako jeste, koliko.

Određivanje stadijuma je važan deo lečenja. Različiti tipovi karcinoma pluća imaju različite stadijume.

Glavne faze za nesitnoćelijski rak pluća (NSCLC)

NSCLC može klasifikovan od stadijuma 0 do stadijuma 4, sa mnogo podstadijuma. Generalno, što je veći broj, to je bolest više uznapredovala.

Faze mogu biti:

• Faza 0

Rak je veoma mali i nije se proširio izvan unutrašnje obloge pluća. Ponekad je poznat kao “karcinom in situ”.

• Faza 1

Rak se nalazi samo u plućima i nije se proširio na limfne čvorove. Tumor je obično manji od 4 centimetra u prečniku.

• Faza 2

Rak je veći od 4 cm ili se proširio na: obližnje limfne čvorove, zid grudnog koša, sluznicu pluća ili dijafragmu.

• Faza 3

Rak je veći od 7 cm ili je narastao i proširio se na obližnja tkiva ili dalje u limfne čvorove u sredini grudnog koša.

• Faza 4

Rak se proširio na oba pluća, na tečnost koja okružuje pluća ili srce, ili na udaljenija mesta u telu, kao što su mozak, kosti i jetra.

Glavne faze za sitnićelijski rak pluća (SCLC)

Karcinom malih ćelija pluća je generalno podeljen u dve faze, prema „Američkom društvu za rak“.

To su:

• Ograničeni stadijum

Rak je samo na jednoj strani grudnog koša. Ako su zahvaćeni limfni čvorovi, oni se takođe obično nalaze na toj strani grudnog koša.

• Ekstenzivni stadijum

Rak se proširio po plućima, na limfne čvorove sa obe strane grudnog koša ili na druge delove tela. Većina ljudi sa SCLC ima opsežnu bolest kada se dijagnostikuje.

Rak pluća simptomi

Simptomi raka pluća se obično ne pojavljuju dok bolest ne uznapreduje.

Simptomi raka pluća su:

• Kašalj koji ne prestaje
• Kašljanje krvi, čak i male količine
• Kratak dah
• Nedostatak daha
• Bol u grudima
• Promuklost
• Gubitak težine (bez dijete ili treninga)
• Bol u kostima
• Glavobolja

Da li je bol u leđima simptom raka pluća?

Postoji mnogo razloga za bol u leđima, uključujući, rak (mada to je dosta retko). Otprilike 1 od 4 osobe sa rakom pluća kaže da je u nekom trenutku iskusilo bol u leđima.

Bol može doći od tumora koji pritiska kičmu ili utiče na nerve oko zida grudnog koša i kičme. Rak pluća koji je metastazirao na kičmi takođe može izazvati bol u leđima, napominje „Institut za rak Dana-Farber“.

Uzroci i faktori rizika od raka pluća

Pušenje duvana je faktor rizika broj jedan za rak pluća. Američki „Nacionalni institut za rak“ kaže da pušenje duvana uzrokuje oko 9 od 10 slučajeva raka pluća kod muškaraca i otprilike 8 od 10 slučajeva raka pluća kod žena.

Prema „Američkom društvu za rak“, pušenje lule skoro isto tako izaziva rak kao i pušenje cigareta.

Prema „Centrima za kontrolu i prevenciju bolesti“ (CDC), drugi faktori koji povećavaju rizik od raka pluća su:

• Faktori rizika životne sredine, kao što je izloženost gasu
• Pasivni dim od cigareta ili drugi duvanski dim
• Porodična istorija raka pluća
• Zračenje grudi kao tretman za druge vrste raka
• Izloženost supstancama na radnom mestu kao što je azbest

Rak pluća i pušenje

Prema „Centrima za kontrolu i prevenciju bolesti“ (CDC), pušenje cigareta je povezano sa 80 do 90 procenata smrti od raka pluća.

Ljudi koji puše imaju 15 do 30 puta veće šanse da dobiju rak pluća ili da umru od njega nego ljudi koji nikada nisu pušili.

Prestanak pušenja u bilo kom uzrastu može smanjiti rizik od razvoja raka pluća.

Pasivno pušenje i rak pluća

Pasivno pušenje je dim koji dolazi od zapaljene cigarete ili drugog duvanskog proizvoda, ili koji izdiše osoba koja puši. Oba mogu dovesti do raka pluća.

Prema CDC-u, pasivno pušenje uzrokuje više od 7.300 smrtnih slučajeva među nepušačima u SAD svake godine.

CDC takođe navodi da ne postoji mogućnost da nemate baš nikakav rizik od izloženosti pasivnom pušenju.

Marihuana i rak pluća

Nema dokaza da pušenje marihuane povećava rizik od raka pluća, ali postoji razlog da se veruje da to može da se desi. Dim marihuane sadrži katran i nekoliko drugih supstanci koje izazivaju rak, a koje se nalaze u duvanskom dimu.

Pošto je marihuana ilegalna u mnogim zemljama Evrope i državama u okviru Sjedinjenih Država, istraživači se suočavaju sa izazovima u proučavanju njenih zdravstvenih efekata.

A pošto su studije raka pluća i marihuane često otkrile da mnogi pušači marihuane puše i cigarete, teško je znati koliko šta tačno doprinosi riziku od raka pluća.

Švedska studija koja je pratila skoro 50.000 muškaraca u periodu od 40 godina otkrila je vezu između upotrebe marihuane i raka pluća. Dugogodišnji pušači marihuane – oni koji su prijavili da su pušili više od 100 puta u životu, imali su dvostruko veće šanse da dobiju rak pluća od onih koji nisu pušili marihuanu.

E-cigarete i rak pluća

E-cigarete, vrsta elektronskog sistema za isporuku nikotina, još uvek su prilično nove i potrebno je više istraživanja da bi se saznalo da li njihova dugotrajna upotreba (poznata kao vaping) predstavlja rizik od raka pluća.

Kako se dijagnostikuje rak pluća?

Mogu se koristiti različiti testovi da bi se utvrdilo da li imate rak pluća. Najpoznatiji među njima su:

• Rendgen grudnog koša

Ovo može biti prvi test koji ćete uraditi ako imate simptome koji utiču na pluća. Ako rendgenski snimak otkrije sumnjivu masu, vaš lekar može preporučiti dodatni test, kao što je kompjuterizovana tomografija (CT).

• CT skeniranje

Ovim skeniranjem se mogu otkriti mali tumori i fleke na plućima, kao i uvećani limfni čvorovi koji mogu da sadrže rak koji je metastazirao.

• Bronhoskopija

Cev sa video kamerom pričvršćenom na kraju se ubacuje u nos ili usta i uvlači u pluća tako da lekari mogu da vide sumnjive mase i uzmu uzorak tkiva za biopsiju.

• Biopsija iglom

Šuplja igla se može umetnuti kroz kožu i u pluća da bi se prikupilo tkivo ili tečnost za testiranje.

Rak pluća i koliko se živi sa ovom bolešću

Stope preživljavanja raka pluća obično otkrivaju procenat ljudi sa istim tipom i stadijumom raka koji su još živi pet godina nakon dijagnoze.

Petogodišnja stopa preživljavanja od 61 odsto, na primer, znači da je 61 odsto ljudi sa određenim tipom i stadijumom raka pluća i dalje živo pet godina nakon dijagnoze.

Ovi brojevi su procene koje ne uzimaju u obzir mnoge druge faktore koji utiču na tok bolesti, i ne mogu predvideti koliko dugo može da očekuje da živi bilo koja osoba sa rakom pluća.

Najnoviji podaci, koje je prikupio američki „Nacionalni institut za rak“ iz svoje studije SEER (Nadzor, epidemiologija i krajnji rezultati), stari su 5 do 10 godina. To znači da ne uzimaju u obzir napredak u lečenju raka pluća, koji je značajan od 2015-e godine.

Umesto da se koristi najčešće korišćeni tip klasifikovanja, koji se kreće od faze 0 do faze 4, podaci SEER-a se oslanjaju na sledeće termine:

• Lokalizovan. Rak se nije proširio izvan pluća.
• Regionalni. Rak se proširio izvan pluća na obližnje strukture ili limfne čvorove.
• Udaljeni. Rak se proširio na udaljenije delove tela, kao što su kosti, jetra ili druga pluća.

Prema „Američkom društvu za rak“, stope preživljavanja za ove kategorije su sledeće.

Za nesitnoćelijski karcinom pluća (NSCLC):

• Lokalizovana petogodišnja relativna stopa preživljavanja je 61 procenat.
• Regionalna petogodišnja relativna stopa preživljavanja je 35 procenata.
• Daleka petogodišnja relativna stopa preživljavanja je 6 procenata.

Za sitnoćelijski karcinom pluća (SCLC):

• Lokalizovana petogodišnja relativna stopa preživljavanja je 27 procenata.
• Regionalna petogodišnja relativna stopa preživljavanja je 16 procenata.
• Daleka petogodišnja relativna stopa preživljavanja je 3 procenta.

Opcije lečenja i lekova za rak pluća

Lečenje raka pluća se dramatično promenilo poslednjih godina, posebno sa dostupnošću terapija usmerenih na genetske mutacije i imunoterapijskih lekova poznatih kao inhibitori kontrolnih tačaka.

Među opcijama lečenja koje lekari preporučuju su:

• Hirurgija. Dostupne su različite hirurške metode za uklanjanje tumora.
• Hemoterapija. Hemoterapija je režim lekova koji ubijaju ćelije raka.
• Terapija zračenjem. Visokoenergetski zraci ili čestice ciljaju i uništavaju ćelije raka.
• Ciljana terapija. U ciljanim terapijama, lekovi utiču na specifične mutacije (promene gena) na ćelijama raka ili blokiraju rast novih krvnih sudova u tumorima.
• Imunoterapija. Klasa imunoterapijskih lekova poznatih kao inhibitori kontrolnih tačaka stimulišu sopstveni imuni sistem da napadne ćelije raka.

Ko leči rak pluća: Vaš tim lekara

Lečenje karcinoma pluća zahteva više različitih vrsta lekara i drugih zdravstvenih radnika koji rade zajedno.

U tim mogu biti uključeni:

• Medicinski onkolog. Lekar koji koristi hemoterapiju, ciljane lekove ili imunoterapiju.
• Radijacioni onkolog. Lekar koji koristi terapiju zračenjem da ubije ćelije raka.
• Torakalni hirurg. Lekar koji koristi hirurške tehnike za lečenje raka pluća.
• Interventni pulmolog. Lekar koji dijagnostikuje i stadijume raka pluća i koristi medicinske tehnike za ublažavanje određenih simptoma.
• Patolog. Lekar koji ispituje tkiva, tečnost ili krv da bi pomogao u dijagnozi i lečenju.
• Radiolog. Lekar koji interpretira slike i bavi se rendgenskim snimcima grudnog koša, CT, pozitronskom emisionom tomografija (PET) i magnetnom rezonancom (MRI).
• Lekar za palijativnu negu. Lekar koji radi na smanjenju bolova i neželjenih efekata i poboljšanju kvaliteta života.

Alternativno lečenje raka pluća

Kućni lekovi i homeopatski lekovi neće izlečiti rak pluća, ali određene alternativne i komplementarne terapije mogu olakšati suočavanje sa simptomima bolesti ili neželjenim efektima lečenja, uključujući:

• Akupunkturu
• Aromaterapiju
• Masažu
• Muzičku terapiju
• Jogu

Palijativno zbrinjavanje takođe može poboljšati život ljudi koji imaju rak.

Neki primeri su:

• Emocionalna podrška i savetovanje
• Dodaci ishrani (suplementi)
• Lekovi za lečenje bola
• Medicinske procedure koje olakšavaju disanje

Prevencija raka pluća

Ne postoji način da se u potpunosti eliminiše rizik od raka pluća, ali možete smanjiti šanse.

Nekoliko stvari koje možete da uradite:

• Ne pušite, ili ako pušite, prestanite
• Izbegavajte pasivno pušenje
• Testirajte svoj dom na radon (plemeniti gas)
• Izbegavajte karcinogene na poslu, kao što je azbest
• Jedite puno voća i povrća
• Vežbajte većinu dana u nedelji

Komplikacije raka pluća

Rak pluća može dovesti do raznih komplikacija, uključujući:

• Bol. Možete osetiti bol ako se rak proširi (metastazira) na sluznicu pluća, kost ili neki drugi deo tela.
• Kratkoća daha. Ovo se može javiti ako rak raste i blokira glavne disajne puteve ili ako se tečnost nakuplja oko pluća, što otežava potpuni udah.
• Iskašljavanje krvi. Tumor može izazvati krvarenje u disajnim putevima.

Istraživanje i statistika: Koliko ljudi ima rak pluća?

Približno 6,3 odsto ljudi u Sjedinjenim Državama će imati dijagnozu raka pluća u nekom trenutku svog života. Ovo su podaci od 2014. do 2016. godine, prema američkom „Nacionalnom institutu za rak“.

Nacionalni institut za rak takođe iznosi ove procene:

• Nešto više od 228.000 ljudi je dijagnostikovano sa rakom pluća u 2019. godini, a očekuje se da će još 143.000 ljudi umreti od te bolesti.
• Oko 13 posto svih novih slučajeva raka i 23,5 posto svih smrtnih slučajeva od raka, uzrokovao je rak pluća.
• Nove dijagnoze karcinoma pluća padaju tokom protekle decenije po stopi od oko 2,3 procenta svake godine u proseku. To je delom zbog toga što ljudi prestaju da puše.
• Stope smrtnosti takođe padaju za skoro 3 procenta svake godine, u proseku, delom zbog manjeg broja ljudi koji puše i napretka u lečenju i ranom otkrivanju.
• Rak pluća se najčešće dijagnostikuje kod ljudi starosti od 65 do 74 godine.
• Čak 20 odsto ljudi koji umru od raka pluća u Sjedinjenim Državama nikada nisu pušili ili koristili bilo koji oblik duvana.

Povezane bolesti i uzroci raka pluća

Čini se da brojne druge bolesti i hronična zdravstvena stanja povećavaju rizik od razvoja raka pluća.

Tu pre spadaju:

• Prethodne bolesti pluća. Istraživači su otkrili povezanost između raka pluća i istorije drugih plućnih bolesti, kao što je hronična opstruktivna bolest pluća (HOBP).
• HIV. Ljudi zaraženi virusom humane imunodeficijencije (HIV) imaju dvostruko veće šanse da obole od raka pluća nego opšta populacija.

• Stadijumi kod karcinoma debelog creva i rektuma
• Upala pluća ( pneumonija ) – Drugi deo
• Karcinom – znaci i simptomi
• HOBP – Hronična opstruktivna bolest pluća – Simptomi i znaci bolesti
• Karcinom debelog creva i rektuma – Simptomi i Lečenje