Vitiligo je rezultat uništavanja melanocita kože (ćelija odgovornih za davanje boje koži). On se može javiti kod bilo koga, ali najčešće je najuočljiviji kod ljudi s tamnijom kožom jer je kontrast izraženiji.
Vitiligo je stanje zbog kojeg koža gubi boju, navodi Američka akademija za dermatologiju. To pogađa između 0,2 i 2 procenta ljudi širom sveta.
Ovaj poremećaj kože može se javiti kod ljudi bilo koje rase. Ipak, to je najuočljivije kod ljudi sa tamnijom kožom. Zato je kontrast između normalnog tona kože i belih mrlja zahvaćenih vitiligom izraženiji, primećuje Nacionalni institut za artritis i bolesti mišićno-skeletnog sistema i kože.
Ljudi sa vitiligom doživljavaju gubitak boje kože u različitim delovima tela. Često je simetričan i utiče na obe strane, kao što su leva i desna ruka ili oba kolena. Neki dožive diskoloraciju u ustima, na vlasištu ili na kosi, trepavicama ili obrvama.
Pregled sadržaja:
Znakovi i simptomi vitiliga
Najveći znak da neko može da ima vitiligo je pojava svetlih ili „depigmentiranih“ mrlja na koži. Blede mrlje su područja sa malo ili nimalo melanina, prirodnog pigmenta kože. Ta mesta se mogu pojaviti bilo gde na telu, mada se prvo mogu pojaviti na mestima koja su izložena suncu. Kao što su lice, ruke, stopala i šake. Takođe nisu retki slučajevi da se beli predeli pojave na preponama, pazuhu i oko pupka.
Ostali znaci vitiliga mogu da uključuju:
- Kosa koja prerano postaje siva ili bela
- Trepavice ili obrve gube boju i postaju bele
- Promena boje mrežnjače oka
- Gubitak boje u nosu i ustima
- Upala ušiju ili očiju, što dovodi do gubitka sluha i problema sa vidom
Gde se pojavljuju mrlje na koži, koliko su rasprostranjene i koliko će napredovati varira od osobe do osobe.
Vrste vitiliga
Postoje dve glavne vrste vitiliga:
- Nesegmentarni vitiligo. Najčešći tip vitiliga, sa bledim mrljama kože koje se obično pojavljuju na obe strane tela. Prvi znaci mogu se pojaviti na rukama, vrhovima prstiju, zglobovima, oko očiju ili usta, na stopalima. Nesegmentarni vitiligo se naziva i bilateralni ili generalizovani vitiligo ili vitiligo vulgaris. Nesegmentarni vitiligo je podeljen na podtipove na osnovu manifestacija. Tu spadaju akrofacijalni vitiligo, koji se pojavljuje na licu, rukama i stopalima. Vitiligo sluzokože, koji utiče na sluznicu usta, nosa i genitalija. Lokalizovani ili fokalni vitiligo, koji se javlja na samo nekoliko područja tela. Univerzalni vitiligo, koji može da zahvati 80 do 90 procenata kože.
- Segmentalni vitiligo. Za ovaj tip se bele mrlje se često pojavljuju na samo jednoj strani tela. Poput jedne ruke ili jedne noge umesto obe. Čest je gubitak boje kose. Segmentirani vitiligo može početi u ranoj fazi života. Može se brzo širiti od šest meseci do dve godine, a zatim prestati da napreduje. U retkim slučajevima, ovaj oblik vitiliga može ponovo postati aktivan godinama kasnije. Otprilike 5 do 16 procenata slučajeva vitiliga je segmentarni vitiligo.
Možda imate i mešoviti vitiligo. Kombinaciju nesegmentarnog i segmentalnog vitiliga.
Psihološki problemi uzrokovani vitiligom
Važno je da vitiligo može prouzrokovati značajne psihološke poremećaje. Mnogi ljudi sa vitiligom se bore sa samopoštovanjem, samopouzdanjem i socijalnom anksioznošću. Pogotovo ako vitiligo pogađa područja kože koja je teško sakriti ispod odeće ili ih minimizirati kozmetikom.
„Vitiligo može imati značajan efekat na pacijente“, kaže dr Adrienne Haughton, klinički docent dermatologije i direktor medicinske i kozmetičke dermatologije u „Stony Brook Medicine“ iz Njujorka. „Pacijenti mogu biti vrlo samosvesni i čak doživeti depresiju.“
Uzroci i faktori rizika za vitiligo
Istraživači sada shvataju da je vitiligo autoimuni poremećaj, u kojem telo uništava delove sebe. Ovo je prema izveštaju iz 2020. godine objavljenom u „Journal Dermatology“.
To se dešava kada deo imunološkog sistema počne da napada i ubija pigmentne ćelije – melanocite u koži, što rezultira stvaranjem belih mrlja. Melanociti su ćelije koje proizvode melanin, pigment koji koži, kosi i očima daje boju.
Pa zašto bi telesne imune ćelije uopšte mogle da napadaju zdrave ćelije kože? Prema Američkoj akademiji za dermatologiju, to pitanje još uvek nije u potpunosti rešeno među istraživačima. Ali čini se verovatnim da genetika i pokretači okoline igraju ulogu.
Poznato je da ovi faktori povećavaju rizik od vitiliga:
- Porodična istorija i geni. Oko 30 posto ljudi sa vitiligom ima porodičnu istoriju ovog kožnog poremećaja, napominje Harvard Medical School. Istraživači su otkrili da postojanje određenog genetskog profila čini ljude podložnijim razvoju vitiliga. Identifikovano je skoro 50 gena koji su povezani sa vitiligom, uključujući dva zvana NLRP1 i PTPN22. Poznato je da su ovi i drugi geni koji su sada povezani sa vitiligom uključeni u regulaciju imunog sistema i upale.
- Okidači okruženja. Vitiligo je rezultat i ranije postojećeg genetskog sastava i nečega u okolini što pokreće autoimuni odgovor koji uništava melanocite. Potencijalni okidači uključuju opekotine od sunca, izloženost određenim hemikalijama i traumu ili povredu kože. Ovi pokretači mogu takođe podstaći širenje vitiliga kod ljudi koji već imaju bolest.
- Postojeća autoimuna bolest. Ljudi sa autoimunom bolešću, kao što su psorijaza, sistemski eritemski lupus, Hashimotova bolest ili alopecija areata, imaju povećan rizik od razvoja vitiliga. Nekoliko gena povezanih sa vitiligom takođe je povezano sa drugim autoimunim stanjima. Poput reumatoidnog artritisa, dijabetesa tipa 1 i bolesti štitne žlezde. Otprilike 1 od 4 osobe sa vitiligom ima još jednu autoimunu bolest.
Kako se dijagnostikuje vitiligo?
Ako sumnjate da imate vitiligo, posetite lekara opšte prakse ili dermatologa. Na zakazanom sastanku lekar će vas verovatno pitati o faktorima rizika kao što su:
- Da li je bliskom rođaku dijagnostikovan vitiligo?
- Da li vam je dijagnostikovan autoimuni poremećaj?
- Da li ste doživeli nedavni stres? Kao što je velika životna promena ili druge potencijalno pokrećuće događaje, poput jakih opekotina od sunca.
Većinu vremena lekari dijagnostikuju vitiligo vizuelnim ispitivanjem belih mrlja na koži i uzimanjem u obzir vaše istorije bolesti. Vaš lekar može da koristi lampu koja koristi ultraljubičasto svetlo da bi identifikovala gubitak pigmenta. Ova lampa je posebno korisna za ljude svetlije puti gde je razlika u boji suptilnija.
Neki dermatolozi će želeti da naprave više testova osim kožnog pregleda. Lekar može da zatraži biopsiju kože koja će pokazati da li su melanociti prisutni u koži. Nedostatak melanocita je pokazatelj vitiliga. Takođe može zatražiti test krvi da bi utvrdio da li imate drugu autoimunu bolest.
Vaš lekar može takođe da izvrši pregled očiju za uveitis, oblik upale oka koji može biti povezan sa vitiligom. Lekar će takođe isključiti i druga stanja kože koja mogu izgledati slično vitiligu, poput:
- oštećenja kože usled izlaganja industrijskim hemikalijama nazvanim hemijska leukoderma
- tinea versicolor, infekcija kvascem koja može posvetliti ili zatamniti područja kože
- albinizam, genetsko stanje obeleženo niskim nivoom melanina u koži, kosi i očima.
